W skrócie:

W ostatnim czasie przedmiotem prac komisji sejmowych Sejmu VIII kadencji stały się projekty dwóch ustaw: ustawy o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz ustawy o kosztach komorniczych. Obie ustawy wprowadzają istotne zmiany w sposobie działania egzekucji sądowej. Zgodnie z uzasadnieniem projektodawców mają one stanowić dostosowanie sfery realizacji orzeczeń sądowych w Polsce (głównie cywilnoprawnych roszczeń o zapłatę) do aktualnych realiów społeczno-gospodarczych poprzez zastąpienie obowiązującej obecnie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji .

Projektowane zmiany mają także stanowić odpowiedź na postulaty doktryny, komorników oraz uczestnikami obrotu gospodarczego, czyli głównych beneficjentów sprawnego systemu dochodzenia roszczeń.

Jak wszyscy bowiem wiemy bez skutecznej egzekucji komorniczej nie ma obrotu gospodarczego.

Problemy współczesnej egzekucji a nowelizacja

Podobnie jak w wielu krajach Unii Europejskiej, tak jak i w Polsce system egzekucji jest adresatem wielu zastrzeżeń i postulatów. Dlatego od nadchodzącej nowelizacji, zapowiadanej jako największa nowelizacja systemu egzekucji od lat, oczekiwano wyjątkowo wiele. Propozycje zmian, gdy się w końcu pojawiły, wprowadziły jednak zdecydowanie więcej wątpliwości niż entuzjazmu. Wielu ekspertów wprost zarzuca im bardzo wybiórcze podejście do problemów dochodzenia roszczeń i wprowadzanie nazbyt drastycznych, a nawet nieprzemyślanych rozwiązań.

Jak jest w rzeczywistości?

Kusząc się o własną analizę przedstawiamy poniżej krótkie omówienie najważniejszych zastrzeżeń do wspomnianej nowelizacji z punktu widzenia praktyki obrotu gospodarczego. Są to w szczególności:

Ryzyko jeszcze większego spowolnienia tempa egzekucji

Przyśpieszenie tempa egzekucji należności jest chyba najważniejszym obecnie postulatem związanym z procesem egzekucji. Z tego też punktu widzenia proponowane rozwiązania są najbardziej krytykowane. Planowana nowelizacja dokonuje istotnej zmiany sposobu działania komornika sądowego poprzez wprowadzenie prymatu osobistego wykonywania działań przez samego komornika. Wprowadza ona ograniczenia samodzielności pomocniczego aparatu kancelaryjnego każdego komornika sądowego, czyli aplikantów oraz asesorów, poprzez odebranie im większości dotychczasowych uprawnień. Zmiany te ograniczą zakres jednoczesnych czynności wykonywanych przez komornika, co może wręcz całkowicie uniemożliwić realizację oczekiwań wierzycieli pragnących natychmiastowych działań przy ściąganiu swoich należności. Ponadto, zdaniem przedstawicieli komorników, zmiany te w oczywisty sposób wpłyną negatywnie na tempo dokonywanej egzekucji wydłużając je zamiast skracać. Zmiany spowodują jeszcze większe zaległości w rozpatrywanych sprawach, nie poprawiając w żaden sposób jakości obsługi procesu egzekucji.

Zwiększenie kosztów dla dużych przedsiębiorców prowadzących działalność w  skali całego kraju

Dotychczasowy art. 8 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji umożliwia obecnie tzw. „masowym wierzycielom” wybór jednego komornika na terytorium kraju. Umożliwia to ograniczenie kosztów ponoszonych przez wierzyciela w toku każdego postępowania egzekucyjnego, gdyż może on wybrać jednego komornika zamiast kilku. Projekt ustawy o komornikach sądowych ogranicza natomiast wybór komornika do terytorium Sądu Apelacyjnego właściwego według miejsca zamieszkania dłużnika. Jeśli zatem posiadamy wierzytelności przysługujące na terenie kraju, zamiast jednemu komornikowi, będziemy musieli zlecić egzekucję nawet kilkunastu, bo tyle jest sądów apelacyjnych na terenie naszego kraju. Konstrukcja ta przede wszystkim doprowadzi również do zmniejszenia jakości świadczonych usług prawnych poprzez pozbawienie wierzyciela możliwości wyboru najskuteczniejszych komorników.

Ryzyko zapaści systemu egzekucji w poszczególnych jego segmentach

Projektodawca zaproponował także w nowych przepisach zmniejszenie wysokości opłat egzekucyjnych. Czyli postulatu co do zasady jak najbardziej słusznego. Wysokość jednak proponowanych obniżek opłat jest tak drastyczna, że może doprowadzić do zachwiania całym systemem egzekucji. Warto zauważyć, iż system egzekucji sądowej w naszym kraju ma charakter samofinansujący. Oznacza to, że jest on finansowany z opłat pobieranych ze ściąganych należności. Brak opłacalności przeprowadzania postępowania egzekucyjnego może więc doprowadzić do zmniejszenia liczby komorników sądowych, a tym samym zmniejszenia napływu nowych kandydatów do tego zawodu (polecamy w tym miejscu poruszający m.in. tę kwestię wywiad z Markiem Grzelakiem z Izby Komorniczej w Poznaniu).

Zmiany te mogą doprowadzić również do innych wypaczeń. Tak drastyczne obniżenie opłat egzekucyjnych może spowodować obniżenie ściągalności niektórych kategorii roszczeń. W praktyce komornikowi nie będzie się np. opłacało ściąganie niewysokich należności alimentacyjnych od uporczywych dłużników, jako wiążących się ze zbyt dużym nakładem pracy. Będzie on wolał zająć się w tym czasie ściąganiem innych, bardziej „opłacalnych” i mniej „pracochłonnych” z tego punktu widzenia wierzytelności. Sytuacja taka doprowadziłaby do spadku efektywności ściągania niewysokich należności, co uderzy głównie w „drobnych” wierzycieli. Czyli tych, którzy takiej ochrony ze strony aparatu egzekucji potrzebują najbardziej.

Podsumowanie

Jak zatem widać na przedstawionych przykładach proponowane zmiany mogą doprowadzić do zupełnie odwrotnego efektu niż ten zamierzony. Zamiast usprawnić system dochodzenia roszczeń, grożą jego destabilizacją. Projekty wyżej wskazanych ustaw na szczęście nie weszły jeszcze w życie. Należy mieć nadzieję, iż wszechstronność krytycznych głosów wpłynie na ustawodawcę, który wycofa lub chociaż skoryguje najbardziej kontrowersyjne zmiany.

UWAGA! Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna. Dlatego dajemy możliwość wstawiania komentarzy pod artykułami. Jeśli zatem masz spostrzeżenia którymi chcesz się podzielić, nie krępuj się, napisz do nas!

Zostaw komentarz pod artykułem lub skorzystaj z formularza kontaktowego.

Odpowiemy niezwłocznie!

redakcja Prawo & Ja.