Ministerstwo Sprawiedliwości informuje, że od 1 stycznia 2019 roku wchodzą w życie dwie ustawy przygotowane przez resort. Oznaczaną one istotne zmiany w pracy komorników.

Jak powiedział Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro: To zmiana fundamentalna związana z zupełnie nowymi ustawami, które będą w sposób precyzyjny regulować funkcjonowanie komorników. Tak, aby z jednej strony zlikwidować liczne patologie, które często opisywane były w mediach, a z drugiej strony sprawić, aby instytucja komornika działała bardzo sprawnie.

Zmiany w pracy komorników przewiduje licząca prawie 200 stron nowa ustawa o komornikach sądowych oraz odrębna ustawa o kosztach komorniczych. Jednocześnie przestaje obowiązywać od 1 stycznia ustawa z 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji. Jak twierdzi Ministerstwo Sprawiedliwości, akt obowiązujący do 31 grudnia 2018 roku był już jak dotąd ponad 50 razy nowelizowany, przez co naruszona została jego wewnętrzna spójność.

Wiceminister Patryk Jaki – mówiąc o zmianach – stwierdził, że: Komornik nie może koncentrować się już tylko na zysku, ale przede wszystkim musi widzieć inne wartości, takie jak dobro interesu publicznego, wymiaru sprawiedliwości i dobro państwa.

Zmiany w prawie służyć mają zapobieganiu nadużyciom a jednocześnie poprawie prestiżu zawodu komornika. Zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwości o skali nadużyć może świadczyć zwiększająca się liczba wniosków o pociągnięcie osób wykonujących zawód komornika do odpowiedzialności dyscyplinarnej. W roku 2010 złożono ich 30 zaś w 2015 już 102. Wzrost przekracza więc 30 proc.

Zmiany w pracy komorników mają zmienić ich wizerunek w powszechnej świadomości

Według Zbigniewa Ziobry w tej chwili komornik kojarzony jest z osobą działającą na pograniczu prawa i świata przestępczego. Zmiana przepisów ma sprawić, że stanie się on w powszechnej świadomości kimś niezbędnym dla sprawnego funkcjonowania systemu prawnego w Polsce.

Zmiany w pracy komorników stanowiące efekt wprowadzenia obu ustaw oznaczać będą przyjęcie przejrzystych zasad regulujących postępowanie reprezentantów tego zawodu. Nie będą oni już kojarzeni – zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwości – z działalnością nastawioną na zysk. Staną się za to funkcjonariuszami publicznymi i organami władzy. Przywróci to – jak napisano w komunikacie – społeczne zaufanie do komorników.

Ministerstwo Sprawiedliwości otrzymało znacznie szersze uprawnienia, które pozwalają sprawniej kontrolować komorników. Może ono na przykład wszczynać postępowania z urzędu prowadzące nawet do usunięcia komornika z funkcji lub zawieszenia go w czynnościach.

Wzmocnieniu uległ też nadzór nad komornikami ze strony prezesów sądów rejonowych. Dzięki temu rozwiązaniu pokrzywdzeni mogą na miejscu otrzymać od państwa wsparcie i pomoc. Prezesi sądów rejonowych otrzymali możliwość zwieszania komorników z czynnościach. Mogą również wysyłać wnioski bezpośrednio do Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie usunięcia komornika w urzędu.

Zmiany w pracy komorników oznaczają też nałożenie nowych obowiązków na prezesów sądów rejonowych. Muszą oni każdorazowo reagować na sygnały o naruszeniu przez komorników prawa i zasad etyki zawodowej.

Jak czytamy w komunikacie MS: Jeśli prezes sądu rejonowego – będący przełożonym służbowym komornika – dopuści się rażącego zaniechania w nadzorze nad podległym komornikiem, sam narazi się na odwołanie ze stanowiska.

Interwencje komornicze muszą być nagrywane

Wszelkie czynności egzekucyjne przeprowadzane w terenie – zgodnie z nowymi przepisami – muszą być nagrywane. Nośnik zawierający takie nagranie należy każdorazowo dołączyć do akt postępowania. Rozwiązanie to wprowadzono jako reakcję na wielokrotne skargi dotyczące naruszenia podczas egzekucji przepisów prawa a nawet zasad kultury osobistej.

Ponieważ wiele skarg na komorników nie było rozpatrywanych przez sądy z powodu uchybień formalnych, będą oni musieli wręczać dłużnikom formularz skargi. Ułatwi on dłużnikowi roszczenie swoich praw przed właściwym sądem. Przymusowe otwarcie lub przeszukanie mieszkania odbywać się teraz może wyłącznie w obecności policji.

Zmiany w pracy komorników wiążą się również z wprowadzeniem listy jasno określonych przedmiotów, które nie podlegają egzekucji. Rozwiązanie takie ma na celu ograniczenie arbitralności w podejmowaniu decyzji, jakie ruchomości można zająć. Zmiana ma chronić dłużników przed pozbawieniem ich przedmiotów niezbędnych do codziennej egzystencji.

Nie można zajmować na przykład: lodówki, pralki, odkurzacza, łóżka oraz kuchenki służącej do przygotowywania posiłków.

Większa odpowiedzialność komorników

Ministerstwo Sprawiedliwości podaje, że: Rozszerzeniu ulega katalog naruszeń prawa, za które komornicy będą odpowiadać dyscyplinarnie. Postępowania takie zostaną przyśpieszone. Kancelarie komornicze będą kontrolowane co najmniej raz na dwa lata, a nie raz na cztery lata, jak obecnie. Kontroli finansowej dokonywać będzie również naczelnik właściwego urzędu skarbowego.

Zmiany w przepisach oznaczają również, że komornicy zmuszeni zostali do podejmowania egzekucji osobiście. Nie mogą w ich zastępstwie działać asystenci. Czynności tych ostatnich ograniczone zostały wyłącznie do szkolenia się i przygotowania zawodowego. Komornicy ponoszą jednocześnie pełną odpowiedzialność za działania swoich asystentów. Dotyczy to również wypłacania odszkodowań za błędy.

Ministerstwo stwierdza, że część komorników powierzała większość spraw swoim asystentom, którzy ponosili – mimo braku doświadczenia – odpowiedzialność za swoje działania. Zmiana ta – w przekonaniu MS – doprowadzi do wzrostu standardów wykonywanych czynności.

Większe wymagania stawia się również samym komornikom. Wprowadzono obowiązek posiadania wykształcenia prawniczego dla osób wykonujących ten zawód. Obecnie kilka procent komorników ma tylko wykształcenie średnie.

Osoby wykonujące w tej chwili zawód komornika a nieposiadające wykształcenia prawniczego otrzymały termin 7 lat na uzupełnienie braków. Jeśli tego nie zrobią w wyznaczonym czasie, nie będą mogły dalej pełnić swoich funkcji.

Podniesiona została z 26 do 28 lat dolna granica wieku dla osób ubiegających się o funkcję komornika. Górną granicę obniżono natomiast z 70 do 65 lat. Zmiana – w świetle komunikatu Ministerstwa Sprawiedliwości – podyktowana została koniecznością posiadania przez komorników dobrej kondycji fizycznej i odpowiednich predyspozycji psychicznych. Osoby po 65 roiku życia będą mogły wykonywać zawód jeszcze przez 2 lata, chyba że wcześniej ukończą 70 lat.

Prowadzenie spraw we własnym rewirze

Komornicy mogą w tej chwili pracować przede wszystkim w swoim rewirze. Jedynie brak zaległości w powadzeniu własnych spraw umożliwi korzystanie z wyboru wierzyciela.

Jak czytamy w komunikacie: Dodatkowo komornik nie będzie miał możliwości przyjmowania spraw z wyboru wierzyciela, gdy wpływ wszystkich spraw w danym roku przekroczy 2500, a skuteczność w zakresie prowadzonych przez niego egzekucji w roku poprzednim nie przekroczy 35 proc., a także, gdy wpływ wszystkich spraw w danym roku przekroczy 5000. Jednocześnie przewidziano ułatwienia w przyjmowaniu spraw z wyboru dla komorników rozpoczynających służbę, tych którzy nie przyjęli więcej niż 1000 spraw.

Komorników obowiązywać będzie nakaz składania oświadczeń majątkowych ze wskazaniem wszystkich dochodów i ich źródeł. Będą one wzorowane na oświadczeniach składanych przez sędziów a ich kopie trafią do właściwego urzędu skarbowego.

Kolejne zmiany w pracy komorników dotyczą prowadzenia działalności gospodarczej. Status komorników upodobni się – czytamy w komunikacie – do statusu sędziów i prokuratorów. Nie są oni przedsiębiorcami ani nie mogą prowadzić działalności gospodarczej. Dochód komornika stanowić będzie wynagrodzenie z kancelarii a jako jedyne dodatkowe źródło dochodów przepisy dopuszczają pracę naukową i dydaktyczną.

Zmieni się również kształt aplikacji komorniczej. Więcej uwagi ma być poświęcone zasadom etyki i rzetelności wykonywania zawodu. Egzamin wstępny ma obejmować: prawo karne materialne, zasady wykonywania zawodu komornika a także kwestie związane z ustrojem sądów.

Opłaty egzekucyjne są daniną publiczną

W świetle uchylonych już przepisów opłaty komornicze trafiały bezpośrednio do komorników. Zdaniem MS oznaczało to faktyczne sprywatyzowanie władzy publicznej. Opłaty te powinny stanowić – czytamy w komunikacie – daninę publiczną. Komornicy bowiem wykonują swoje czynności w oparciu o przymus państwowy. Korzystają przy tym z pomocy i atrybutów organów państwa.

W takiej sytuacji czerpanie w całości dochodów z opłaty egzekucyjnej przez komorników było bezzasadne. Po zmianie prawa nie są oni już przedsiębiorcami, którzy działają na własną rękę, ale funkcjonariuszami publicznymi.

Od 1 stycznia pobierane opłaty egzekucyjne stanowią dochód Budżetu Państwa. Dochodem komorników są natomiast wynagrodzenia prowizyjne. Ich wysokość uzależniono od pobranej sumy. W przypadku najniższych opłat wynagrodzenie komornika wyniesie 99 procent ich wartości. Wraz ze wzrostem kwoty wartość wynagrodzenia będzie spadać aż do 60 procent w przypadku najwyższych opłat.

Jednocześnie Ministerstwo Sprawiedliwości wraz z Ministerstwem Finansów ustaliły, że wydana zostanie interpretacja ogólna zwalniająca czynności komorników w postępowaniu egzekucyjnym z obowiązku płacenia podatku VAT.

Opłata egzekucyjna – nowe zasady naliczania

Zmiany w pracy komorników wiążą się również z wprowadzeniem nowych zasad naliczania opłaty egzekucyjnej. Nie jest ona już ustalana na podstawie relacji do przeciętnego wynagrodzenia. Przepisy wprowadzają kwotowe naliczanie opłaty. Najniższa wynosi więc 150 zł, zaś najwyższa 50000 zł.

W sprawach dotyczących świadczeń pieniężnych ustalono jednolitą stawkę w wysokości 10 procent roszczenia. Dotychczas obowiązywały stawki w wysokości 15 proc. i 8 proc. Dłużnicy, którzy zdecydowali się od ręki spłacić część sumy żądanej przez komornika, będą nagradzani naliczeniem niższej stawki od tej kwoty. Aby niższa prowizja została naliczona, należy wpłacić pieniądze gotówką, lub na konto komornika w ciągu miesiąca od otrzymania zawiadomienia o wszczęciu egzekucji

W przypadku świadczeń niepieniężnych opłaty za egzekucję są ustalone kwotowo. Obniżone zostały przy tym kwoty, które uznano za rażąco wygórowane.

Jak pisze w komunikacie Ministerstwo Sprawiedliwości: w ustawie przewidziano, że w sprawach, w których dochodzi do dobrowolnego spełnienia świadczenia niepieniężnego (np. wydania nieruchomości, opróżnienia lokalu) przez dłużnika przed planowanym wykonaniem tytułu wykonawczego, komornik zwróci wierzycielowi 50 proc. uiszczonej opłaty.

Autor: Waldemar Kubielski
Źródło: Centrum Prasowe PAP
Publikacja za zgodą redakcji: Rynek Inwestycji